Παρέμβαση Σακελλαροπούλου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο ΕΕΔΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 10/12/20, 19:06

«Τα δικαιώματα στάθηκαν για μένα προνομιακό πεδίο άσκησης των καθηκόντων μου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά και γιατί αποτελούν σήμερα μία από τις βασικές προτεραιότητες της Προεδρίας» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου στην παρέμβασή της στην Ολομέλεια της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) η οποία πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά την Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2020, παγκόσμια ημέρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και στην οποία παρέστη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου.

«Τα δικαιώματα τελούν σε καθεστώς έντονης πίεσης. Στη δίνη των απρόβλεπτων γεγονότων και αναγκών το άτομο υποχωρεί. Το γενικό και το δημόσιο συμφέρον επικρατεί: είτε στη δημοσιονομική του εκδοχή, όπως στη χώρα μας, από το 2010 και έπειτα, είτε, στην υγειονομική του, με την πρωτοφανή διακινδύνευση της υγείας και της ζωής μας» υπογράμμισε η κυρία Σακελλαροπούλου.

«Τα δικαιώματα χάνουν την αυτάρκειά τους και εισέρχονται στην εποχή της στάθμισης, της ευελιξίας και της σχετικοποίησής τους, στο όνομα των εύλογων, πλην επίπονων, συμβιβασμών του καιρού μας. Πολύ περισσότερο όταν οι περιορισμοί των δικαιωμάτων υπαγορεύονται από τις έκτακτες συνθήκες και είναι προσωρινοί. Είναι, από την άλλη, η συγκυρία αυτή μία οδυνηρή, αλλά και παιδαγωγική διαδικασία» πρόσθεσε.

Αναλυτικά, η ανακοίνωση της Προέδρου της Δημοκρατίας

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου απηύθυνε τον παρακάτω χαιρετισμό στη διαδικτυακή πανηγυρική συνεδρίαση για τα είκοσι χρόνια λειτουργίας της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου:

Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να συμμετάσχω στην Πανηγυρική Ολομέλεια της Επιτροπής σας, σε μία τόσο σημαντική ημέρα για τα Δικαιώματα. Χαίρομαι, επιπρόσθετα, γιατί τα δικαιώματα στάθηκαν για μένα προνομιακό πεδίο άσκησης των καθηκόντων μου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά και γιατί αποτελούν σήμερα μία από τις βασικές προτεραιότητες της Προεδρίας. Γνωρίζω καλά το πλούσιο έργο της Επιτροπής και την ανάδειξη τα τελευταία χρόνια των ελλειμάτων της Πολιτείας μας στην προστασία των δικαιωμάτων σε μια σειρά από κρίσιμα πεδία: στη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση, τα κοινωνικά δικαιώματα, την ισότητα των φύλων και τον σεβασμό στον αυτοπροσδιορισμό των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Οι παρεμβάσεις σας έχουν πάντα επιστημονική τεκμηρίωση και ευαισθησία. Γνωρίζω επίσης και τα προβλήματα που έχετε αντιμετωπίσει τα τελευταία χρόνια και ειδικότερα την ελλιπή υποστήριξή σας από το Κράτος.

Η επέτειος της Οικουμενικής Διακήρυξης είναι μια αφορμή να αναστοχαστούμε πάνω στα δικαιώματα, σε στιγμές κρίσιμες. Στην ευγενή έκκληση του συντάκτη της, René Cassin, «να προστατέψουμε τον άνθρωπο και όλα του τα δικαιώματα», συνοψίζεται η έγερση της ανθρώπινης συνείδησης έναντι της ναζιστικής θηριωδίας και το υψηλό ιδανικό στο οποίο απαντά η Διακήρυξη. Οι γενικές αρχές της, η ελευθερία, η ισότητα και, κυρίως, η αξιοπρέπεια του ανθρώπου, σύμφυτη με την ανθρώπινη ιδιότητα, εξαγγέλλουν τη σύγχρονη και καθολική εμβέλεια των δικαιωμάτων μας. Τα δικαιώματα γίνονται πανηγυρικά κτήμα ολόκληρης της ανθρωπότητας και του καθένα και της καθεμιάς ξεχωριστά. Δεν γνωρίζουν διακρίσεις, ούτε σύνορα εθνικά. Το 1948, το διεθνές δίκαιο παύει να αποτελεί μόνο το δίκαιο των Κρατών. Είναι πια το δίκαιο και των ανθρώπων.

Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, τα δικαιώματα βρέθηκαν στην αιχμή του συνταγματισμού και σηματοδότησαν την κατοχύρωση του Κράτους Δικαίου στον αναπτυγμένο κόσμο. Στους αφηρημένους τους κανόνες θεμελιώθηκαν, όχι μόνον νομικά, αλλά και ηθικά, με την πρόσληψη του προσώπου ως σκοπού, οι επαναστατικές διεκδικήσεις της εποχής μας. Στο όνομά τους έλαβαν τέλος η αποικιοκρατία και το απαρτχάιντ, αναδείχθηκε η ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και ενισχύθηκε η ισότητα των φύλων, η προστασία όλων μας από κάθε μορφή ταυτοτικής διάκρισης. Τα ανθρώπινα δικαιώματα εμπλούτισαν τη δημοκρατία και θωράκισαν τις μειονότητες απέναντι στην πλειοψηφία. Λειτούργησαν, ακόμη, στο πεδίο των κοινωνικών δικαιωμάτων, ως σταθεροποιητές και εγγυήθηκαν την κοινωνική κινητικότητα και συνοχή. Συνέλαβαν, επικαιροποιώντας τις παραδόσεις και τις διακηρύξεις του 18ου αιώνα, τον άνθρωπο ως ενότητα, σε όλες τις πνευματικές και υλικές διαστάσεις του. Τα δικαιώματα έσπασαν το στενό νομικό τους κέλυφος, εδραιώθηκαν στο καθημερινό μας λεξιλόγιο και οριοθέτησαν την πολιτική: έγιναν, με δυο λέξεις, το βασικό σημείο αναφοράς του πολιτισμού και του τρόπου ζωής μας.

Από το επίπεδο προστασίας των δικαιωμάτων μας εξαρτάται η ποιότητα και η δύναμη της δημοκρατίας μας. Η ιδανική τους μορφή, το γνωρίζουμε καλά, ήδη από τις νεωτερικές καταβολές τους, κρύβει εντάσεις και ανισότητες, μάχες συμφερόντων και ιδεών που καθιστούν την εκπλήρωσή τους ένα διαρκές και αβέβαιο στοίχημα. Ο ούριος άνεμος της ελευθερίας που κυρίευσε τη μεταπολεμική Ευρώπη, μετά την πτώση του Τείχους το 1989, έχει κοπάσει. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις, από τις αρχές του 21ου αιώνα, θέτουν επιτακτικά, ενίοτε με όρους απόλυτου διλήμματος, τη σχέση της ελευθερίας με την ασφάλεια. Η οικονομική κρίση πλήττει τα παροχικά δικαιώματα, ιδίως στις χώρες που εφάρμοσαν προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Η πανδημία του κορωνοϊού έχει σήμερα οδηγήσει παγκοσμίως σε ευρύτατους περιορισμούς των κλασικών ελευθεριών μας. Τα δικαιώματα τελούν σε καθεστώς έντονης πίεσης. Στη δίνη των απρόβλεπτων γεγονότων και αναγκών το άτομο υποχωρεί. Το γενικό και το δημόσιο συμφέρον επικρατεί: είτε στη δημοσιονομική του εκδοχή, όπως στη χώρα μας, από το 2010 και έπειτα, είτε, στην υγειονομική του, με την πρωτοφανή διακινδύνευση της υγείας και της ζωής μας. Τα δικαιώματα χάνουν την αυτάρκειά τους και εισέρχονται στην εποχή της στάθμισης, της ευελιξίας και της σχετικοποίησής τους, στο όνομα των εύλογων, πλην επίπονων, συμβιβασμών του καιρού μας. Πολύ περισσότερο όταν οι περιορισμοί των δικαιωμάτων υπαγορεύονται από τις έκτακτες συνθήκες και είναι προσωρινοί. Είναι, από την άλλη, η συγκυρία αυτή μία οδυνηρή, αλλά και παιδαγωγική διαδικασία. Αντιλαμβανόμαστε την πολύτιμη αξία και της άλλης όψης των δικαιωμάτων που είναι τα καθήκοντά μας προς τον άλλο και το κοινό καλό, το χρέος της αλληλεγγύης και της φροντίδας. Αυτό μας διδάσκουν καθημερινά, σαν πρότυπα αυταπάρνησης, οι γιατροί μας και οι νοσηλευτές μας, όλοι όσοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της διαχείρισης της πανδημίας.

Στην κρίση των δικαιωμάτων ριζώνει σήμερα η αμφισβήτηση του Κράτους Δικαίου και της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Στις δραματικές εικόνες και την εργαλειοποίηση των προσφύγων και των μεταναστών απαξιώνεται ο νομικός μας πολιτισμός και υπονομεύεται η κορωνίδα του, η αξιοπρέπεια του προσώπου. Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός οδηγεί σε νέες πολιτισμικές συγκρούσεις, απάνθρωπα σκληρές, και δοκιμάζει τα θεμέλια της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Σε χώρες με αδύναμη δικαιοκρατική παράδοση, η οξύμωρη κατασκευή της ανελεύθερης δημοκρατίας υπονομεύει τους θεσμούς και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Σε άλλες γωνιές του πλανήτη μας, οι βασικές ελευθερίες, ακόμη και το ίδιο το habeas corpus, παραμένουν μια υπόσχεση απατηλή. Το τοπίο μοιάζει δυστοπικό, τα θεμέλια όμως των δικαιωμάτων είναι ισχυρά και ανατρέχουν στα πιο εμπνευσμένα μας κείμενα, όπως η Οικουμενική Διακήρυξη που τιμάμε σήμερα. Από αυτά και, ιδίως, από την αξεπέραστη έλξη και το βάθος του ανθρωπισμού που εγκοιτώνουν, τα δικαιώματα αντλούν τη δύναμη και την αντοχή τους στην ιστορία.

Η ανακοίνωση της ΕΕΔΑ

«Είναι η πρώτη φορά στα 20 χρόνια λειτουργίας της Εθνικής Επιτροπής, που ο ανώτατος πολιτειακός θεσμός τιμά, με την παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, τον εθνικό θεσμό για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, γεγονός με ξεχωριστή σημασία για τον σεβασμό και την προώθηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου στη χώρα μας» αναφέρεται στην ανακοίνωση της ΕΕΔΑ.