Νεα φορολογική «ανάσα» από την κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης
01/08/19, 08:30Σταδιακή κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης προανήγγειλε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας.
Στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος που θα έρθει σε λίγες μέρες στη Βουλή, θα υπάρχει πρόνοια για σταδιακή κατάργηση των τεκμηρίων, καθώς η κυβέρνηση προωθεί έμμεσες τεχνικές και στον πυρήνα του σχεδιασμού είναι η προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Με τη σταδιακή κατάργηση των τεκμηρίων θα δοθεί «ανάσα» στα μεσαία αλλά και χαμηλά στρώματα και τους μικρομεσαίους επαγγελματίες.
Η κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης και η καθιέρωση ενός καθολικού πόθεν έσχες είναι πλέον επιβεβλημένη από τις καταστάσεις, γιατί πρέπει ο φόρος εισοδήματος να υπολογίζεται στο πραγματικό εισόδημα του κάθε φορολογούμενου και όχι σε ανύπαρκτα τεκμαρτά εισοδήματα, τα οποία εκτός από την επιβολή φόρου, λειτουργούν και ως απαγορευτικά για την είσπραξη κοινωνικών επιδομάτων.
Αξίζει να σημειωθεί, σύμφωνα με φοροτεχνικούς για το 2017, σε σύνολο 6.120.000 που υπέβαλαν φορολογικές δηλώσεις, τουλάχιστον 2.000.000 φορολογούμενοι, φορολογήθηκαν όχι με βάση το πραγματικό τους εισόδημα, αλλά με βάση τις αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης, δηλαδή τα τεκμήρια.
Το πρόβλημα εντείνεται όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε τεκμήρια επαγγελματιών ή άλλων εισοδηματιών οι οποίοι δηλώνουν ζημίες ή πολύ χαμηλό εισόδημα και φορολογούνται από το πρώτο ευρώ χωρίς καθόλου αφορολόγητο.
Πρόβλημα, λόγω και της κρίσης δημιουργήθηκε και με τα μεσαία και χαμηλά πλέον εισοδήματα καθώς διαμερίσματα ή αυτοκίνητα πολύ μεγάλου κυβισμού που αγοράστηκαν σε περιόδους ευμάρειας γίνονται «βαρίδι» λόγω της μείωσης των εισοδημάτων.
Το πρόβλημα πλέον εμφανίζεται και στους μισθωτούς και συνταξιούχους οι οποίοι κάποτε εισέπρατταν μισθούς και συντάξεις των 1.000 ευρώ μηνιαίως και τώρα που η συρρίκνωση του εισοδήματός τους είναι ακόμη και πάνω από 50% πληρώνουν στα τεκμήρια.
Οι φορολογούμενοι είχαν το όπλο άμυνας απέναντι στα τεκμήρια την περίφημη «ανάλωση κεφαλαίων» προηγούμενων ετών για να γλιτώσουν φόρο, όμως λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης έχει αρχίσει να εξαντλείται για χιλιάδες φορολογούμενους.
Ετσι πολλοί προχωρούν στο να ξεφορτωθούν όσο όσο περουσιακά τους στοιχεία σε χαμηλές τιμές.
Ετσι λοιπόν αναγκάζονται να καταθέσουν πινακίδες και να τα ακινητοποιήσουν. Μηδενίζουν τα υπόλοιπα στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς γιατί ακόμα και ένα μικρό ποσό τόκων μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο στην ενεργοποίηση των τεκμηρίων. Πραγματοποιούν μεταβιβάσεις (δωρεές - γονικές παροχές) περιουσιακών στοιχείων σε συγγενείς, ή ακόμη και πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων σε εξευτελιστικές τιμές.
Έρχονται από το…1955
Ο τεκμαρτός προσδιορισμός του εισοδήματος καθιερώθηκε για πρώτη φορά με το Ν.Δ. 3323/1955 (το οποίο αποτέλεσε τον κορμό του σημερινού Κ.Φ.Ε.) ενώ βελτιώθηκε στα επόμενα χρόνια.
Τα τεκμήρια διαβίωσης θεσπίστηκαν προκειμένου να συμβάλλουν στην ανεύρεση της μη εμφανούς φορολογικής βάσης κάθε πολίτη, με απώτερο σκοπό την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Στόχος τους είναι ουσιαστικά η αντιμετώπιση των αδυναμιών του φορολογικού συστήματος να προσδιορίσει επακριβώς το φορολογητέο εισόδημα.
Οι αντικειμενικές δαπάνες παραμένουν στα ίδια επίπεδα τα τελευταία έτη, ενώ τα πραγματικά εισοδήματα συρρικνώνονται λόγω της πολυετούς οικονομικής κρίσης.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προκύπτουν σε πολλές περιπτώσεις διαφορές μεταξύ των πολύ χαμηλών πραγματικών εισοδημάτων και των πολύ υψηλών τεκμαρτών με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης.
Η «ανάλωση κεφαλαίου»
Η συνηθέστερη πρακτική που ακολουθείται σε αυτές τις περιπτώσεις από τους φορολογούμενους, προκειμένου να μειωθεί το ποσό που προκύπτει από τον υπολογισμό του τεκμαρτού εισοδήματος, είναι η χρήση της μεθόδου «ανάλωσης κεφαλαίου».
Πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν φορολογούμενοι οι οποίοι δεν μπορούν να επικαλεστούν αποταμιεύσεις προηγούμενων ετών, όταν κινδυνεύουν να φορολογηθούν με βάση το τεκμαρτό τους εισόδημα, λόγω του ότι:
- έχουν χρησιμοποιήσει τα περισσεύματα εισοδημάτων ή εσόδων από παρελθόντα έτη σχεδόν στο σύνολό τους για την κάλυψη τεκμηρίων σε προηγούμενα έτη.
- Είναι νέοι φορολογούμενοι και δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν ακόμη τέτοια περισσεύματα εισοδημάτων.
Ο προσδιορισμός της αντικειμενικής δαπάνης των κατοικιών (κύριων και δευτερευουσών) δεν λαμβάνει υπόψη:
- Την παλαιότητα αυτών καθώς και
- Τη διαφοροποίηση τους στην περίπτωση που βρίσκονται σε περιοχές με τιμή ζώνης, σύμφωνα με τον αντικειμενικό προσδιορισμό των ακινήτων, έως 2.800 όπου δεν υπάρχει προσαύξηση της αντικειμενικής τους δαπάνης.
Έχει αμφισβητηθεί κατά καιρούς αν η θέσπιση των τεκμηρίων για τον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος είναι σύμφωνη με τους κανόνες των άρθρων 4, 5 και 78 του Συντάγματος, όπου αναφέρεται η αρχή της καθολικότητας, της φορολογικής δικαιοσύνης και η κατανομή των βαρών με βάση τις πραγματικές οικονομικές δυνάμεις του φορολογούμενου.
Νομολογία του ΣτΕ κατά των τεκμηρίων
Κατά τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την επιβολή των τεκμηρίων δεν επιβάλλεται φόρος επί πλασματικής φορολογητέας ύλης, αλλά καθιερώνεται ειδική μέθοδος εξεύρεσης υπαρκτής μεν αλλά μη εμφανούς φορολογητέας ύλης (ΣτΕ 4897/1987).
Με άλλες αποφάσεις κατά πάγιο τρόπο (ΣτΕ 2779/1994, 622/1993, 1694/1990) ορίζει ότι η θέσπιση των τεκμηρίων κατά τρόπο γενικό και απρόσωπο και ανταποκρινομένων στα δεδομένα της κοινής πείρας και μάλιστα μαχητών, συνάδει με τα άρθρα 4 παρ.5 και 78 του Συντάγματος.
Τι πρέπει να γίνει
Κρίνεται άδικη η φορολόγηση, με μοναδικό κριτήριο τα τεκμήρια διαβίωσης γιατί συνήθως αποτελούν ένδειξη και όχι απόδειξη ότι ο φορολογούμενος διαθέτει εισόδημα το οποίο αποκρύπτει.
Σύμφωνα με τους φοροτεχνικούς η διεύρυνση της φορολογητέας βάσης θα πρέπει να γίνει στα επόμενα χρόνια μέσω της πραγματικής ανάπτυξης, τον περιορισμό της απόκρυψης των εισοδημάτων και τη βελτίωσης των μηχανισμών συλλογής εσόδων.
Κρίνεται πλέον, απαραίτητη:
- η διαφοροποίηση της υφιστάμενης μεθοδολογίας εντοπισμού της τυχόν μη δηλωθείσας φορολογητέας ύλης,
- η σταδιακή κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης και η αντικατάστασή τους με άμεσες και ουσιαστικές διασταυρώσεις περιουσιακών στοιχείων και
- η εφαρμογή του περιουσιολογίου.
