Η εργασία στο επίκεντρο της μετά COVID-19 μεταμόρφωσης της οικονομίας
17/07/20, 18:40
Του Νίκου Μπάρδη, πρώην Διευθ. VEOLIA, πρώην Διευθ. Σύμβουλος ΕΥΔΑΠ
Ο κορονοϊός ήταν ένας ενισχυτικός παράγων της μεταμόρφωσης που γίνεται στην οικονομία και όχι ο καταστροφέας της.
Για να καλύψουν τις αδυναμίες που φάνηκαν λόγω της υγειονομικής κρίσης, αλλά και για να δυναμιτίσουν την επανέναρξη, οι οικονομικοί παράγοντες και οι επιχειρηματίες επιτάχυναν ( ή επιταχύνουν ακόμα ), τις αλλαγές και μεταλλάξεις ( που ήταν προγραμματισμένες για αργότερα ), για να αντιμετωπίσουν καλλίτερα τις ανάγκες των επιχειρήσεων, καθώς και για να αποφύγουν τις πιθανές ελλείψεις αναγκαίων προϊόντων ή υπηρεσιών.
Έτσι, υιοθέτησαν γρηγορότερα την χρήση των ψηφιακών εργαλείων στην λειτουργία της οικονομικής τους δραστηριότητας.
Η προσαρμογή του τρόπου εργασίας με περισσότερη ευκαμψία, είναι ένα μεγάλο όπλο για την επιτυχία αυτής της μετάλλαξης.
Αποφασίζοντας να επιβραδύνουν την εξάπλωση του COVID-19, με αυστηρά μέτρα απομόνωσης ( πληθυσμών και οικονομίας ), οι κυβερνήσεις ανάγκασαν τις επιχειρήσεις, να επιλέξουν με συνοπτικές διαδικασίες, τις ‘’απόλυτα βασικές‘’ δραστηριότητες, σε αντίθεση με τις ‘’μη απαραίτητες’’ ( τις οποίες σταμάτησαν ), καθώς και να σεβαστούν τις αποστάσεις, προς αποφυγή των επικίνδυνων επαφών, του προσωπικού και των πελατών τους.
Τι διαπιστώσαμε;
Η συνέχιση των βασικών δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων, εμποδίστηκαν συχνά από την έλλειψη αγαθών ( πχ μάσκες και αναπνευστήρες ), ή ακόμα από απαραίτητα συστατικά για την παραγωγή/κατασκευή προϊόντων και εξοπλισμών ( όπως βασικές φαρμακευτικές ουσίες που παράγονται αποκλειστικά στην Κίνα ).
Σε αυτό προστέθηκε και η δυσκολία μεταφορών, λόγω του κλεισίματος των συνόρων, καθώς και της υποχρεωτικής καραντίνας των οδηγών των οχημάτων, όταν προέρχονταν από περιοχές με κρούσματα.
Το μετά-κορονοϊο ξεκίνημα των βασικών οικονομικών δραστηριοτήτων, προκάλεσε κάποια ‘’στραγγαλίσματα’’, καθότι οι επιχειρήσεις δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν άμεσα και πλήρως στην ζήτηση ( πχ εστιατόρια και ξενοδοχεία, λόγω της αποστασιοποίησης ή ακόμα και παραγωγικές μονάδες, για τον ίδιο λόγο ).
Οι υγειονομικοί κανόνες συμπεριφοράς, ‘’έσπρωξαν’’ την χρήση των ψηφιακών εργαλείων, τόσο στο επίπεδο των δικτύων διανομής ( αποφυγή επαφών με πελάτες και προμηθευτές ), καθώς και σε επίπεδο της παραγωγής ( εξ αποστάσεως λειτουργία συστημάτων λήψης αποφάσεων και παραγωγής, μέσω αυτοματοποίησης του έργου ).Η εκτεταμένη πλέον τηλεργασία, συνοδεύτηκε από την ευρεία χρήση των τηλεδιασκέψεων.
Οι μη απαραίτητες μετακινήσεις και τα ταξίδια περιορίστηκαν, προς αποφυγή των επαφών.
Όλα αυτά έκαναν εμφανή, μια νέα ‘’παραγωγικοτητα’’ στις περισσότερες επιχειρήσεις, χωρίς να προξενήσουν σημαντικά προβλήματα ή αστοχίες.
Ποια συμπεράσματα μπορούμε να αντλήσουμε ?
Η διαχειριστική αρχή του ‘’μηδενικού αποθέματος- zero stock’’ ( δηλαδή παραγγέλνουμε ή παράγουμε, μόνο όταν λάβουμε την παραγγελία ), ή ακόμα και οι απομακρυσμένες ( και ταυτόχρονα χαμηλού κόστους ) πηγές παραγωγής ( κυρίως Κίνα και Ινδία ), θεωρούνται πλέον ως οι αδύναμοι κρίκοι της αλυσίδας προμηθειών.
Τα σημαντικά και άφθονα stocks, αποτελούν πια παρελθόν.
Τα ίδια ισχύουν για την επαναβιομηχανοποιηση, με μεταφορά της παραγωγής από την Ασία στην Ευρώπη : το κόστος θα ήταν αβάσταχτο ( πληθωριστικές τάσεις ) για τους οικονομικούς παράγοντες παγκοσμίως ( λόγω λήξης ισχύος, τα προϊόντα θα πρέπει να πεταχτούν ή να καταστραφούν, χωρίς να χρησιμοποιηθούν ), αλλά και όποτε ξεκινήσει, η υλοποίηση θα αργήσει ( 4-5 χρόνια ).
Εδώ είναι που η ευελιξία της εργασίας, φαίνεται να είναι ένα ‘’κλειδί’’ για την επίλυση του προβλήματος.
Εφόσον δεν θα υπάρχουν stock, θα μπορούμε να παράγουμε τοπικά : αυτό προϋποθέτει την δυνατότητα άμεσης προσαρμογής του ωραρίου εργασίας, καθώς και κινητοποίηση του προσωπικού αναλόγως με τις ( μεγαλύτερες ή μικρότερες ) ανάγκες παραγωγής, με στόχο την κάλυψη της ζήτησης.
Όταν δεν υπάρχουν stocks, ούτε εναλλακτικές λύσεις προμηθειών, μπορούν πια εφαρμοστούν σχέδια κρίσης, με ταχεία μετάλλαξη των εργαλείων παραγωγής, ούτως ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της αγοράς ( πχ η διαφοροποίηση παραγωγής βιομηχανικών μονάδων, για παραγωγή μασκών και αναπνευστήρων, με την προϋπόθεση της ταχείας εκπαίδευσης του προσωπικού ).
Βλέπουμε λοιπόν ότι η μεγαλύτερη ελαστικότητα του χρόνου της εργασίας ( ο οποίος θα μεταβάλλεται προσαρμοζόμενος στις ανάγκες παραγωγής, χωρίς απώλεια εισοδήματος ), καθώς και οι βελτιωμένες δεξιότητες των εργαζόμενων ( μέσω της συνεχούς εκπαίδευσης στην νέα παραγωγή ), αποτελούν δυο σημαντικούς παράγοντες ευελιξίας, ούτως ώστε η παραγωγή να ανταποκριθεί στην ζήτηση.
Τα ψηφιακά εργαλεία και πλατφόρμες, συνιστούν ένα σημαντικότατο παράγοντα αποτελεσματικότητας, καθότι εισάγουν την απαραίτητη ελαστικότητα στην εργασία.
Ο ρόλος του καθενός προσαρμόζεται στη χρήση των ψηφιακών εργαλείων, τα οποία του αφαιρούν ένα σημαντικό μέρος του βάρους της εργασίας του.
Για να γίνει κατανοητή η αξία και το βάθος χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας, καθώς και η επιρροή της στην αγορά εργασίας, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε σύντομα, το τι κάνουν και τι δεν κάνουν, τα ψηφιακά μέσα της Τεχνητής Νοημοσύνης / ΤΝ ( Artificial Intelligence / AI ).
Μπορούμε να τις χωρίσουμε σε τέσσερις κατηγορίες, με τα σχετικά παραδείγματα :
- ΤΝ on line
Οι διαδραστικές εφαρμογές επικοινωνίας της επιχείρησης, με τους πελάτες και τους προμηθευτές, οι οποίοι ανταλλάσσουν πληροφορίες on line, είναι οι αλγόριθμοι που έχουν ως κύριο στόχο την μετατροπή των αναγκών και προτιμήσεων των πελατών, σε προστιθέμενη αξία για την εταιρεία.
- TN επαγγελματικές εφαρμογές
Οι πίνακες πλοήγησης της βιομηχανικής παραγωγής, ο προγραμματισμός των εργασιών, ο εξοπλισμός ιατρικής διάγνωσης και θεραπείας, οι λογιστικοί και οικονομικοί παράγοντες εκτίμησης των επενδύσεων, οι νομικοί αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται για την προεπιλογή των δικαστικών δεδικασμένων ( Jurisprudence ), είναι οι αλγόριθμοι βελτιστοποίησης, οι οποίοι δίνουν ενδείξεις και στοιχεία για καλλίτερες λήψεις αποφάσεων.
- ΤΝ αντίληψης
Πηγαίνει πιο πέρα εν σχέση με την προαναφερθείσα ΤΝ ( πχ αναγνώριση προσώπου ), χρησιμοποιώντας αισθητήρες ( και όχι μόνο το πληκτρολόγιο ), για την συλλογή και αναγνώριση δεδομένων του περιβάλλοντος χώρου, εξατομικεύοντας τις πληροφορίες.
- ΤΝ αυτονόμησης
Διακρίνονται από τα robots ( τα οποία κάνουν συγκεκριμένο έργο ), λόγω της δυνατότητας ‘’λήψης αποφάσεων’’. Είναι τα κινητά robots που χρησιμοποιούνται στις αποθήκες της Amazon στις ΗΠΑ, τα drones, τα αυτόματα οχήματα ( σε χρήση ή πειραματικά ).
Όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται από την ΤΝ, είναι εξαιρετικά και βοηθούν στην λήψη αποφάσεων ( γιατί αναλύουν περισσότερα δεδομένα και ταχύτερα από τον ανθρώπινο νου ).
Παρόλα αυτά δεν δύνανται να αντικαταστήσουν τις ικανότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου, την δημιουργικότητα του ( που απαιτεί πολυμορφική σκέψη ), ή ακόμα τις περιπλοκές στρατηγικές αποφάσεις ( που απαιτούν ευρύτερες γνώσεις ).
Έτσι η ΤΝ δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια καμαριέρα ξενοδοχείου που στρώνει το κρεββάτι, ούτε τον μάγειρα που φαντάζεται και εκτελεί μια συνταγή, ή τον καλλιτέχνη που δημιουργεί, ή τον ιατρικό ερευνητή, ή τον Διευθυντή της επιχείρησης.
Η ΤΝ δεν θα αγορεύσει αντί του Δικηγόρου στο Δικαστήριο για την υπεράσπιση του πελάτη του, όμως θα τον βοηθήσει σημαντικά, ψάχνοντας στα δικαστικά αρχεία στοιχεία που θα χρησιμοποιήσει στην αγόρευση του.
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η ΤΝ δεν θα φέρει ένα τσουνάμι αλλαγών, με πληθώρα robots που θα αντικαταστήσουν την ανθρώπινη εργασία.
Όμως είναι γεγονός ότι η ΤΝ εκτελεί καλλίτερα από τον άνθρωπο, ορισμένες εργασίες επαναληπτικού χαρακτήρα, γιατί οι αποφάσεις παίρνονται γρηγορότερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Αυτό σημαίνει ότι η ΤΝ επαναπροσδιορίζει προοδευτικά τον κόσμο της επιχείρησης, συνδυάζοντας τα προσόντα της ψηφιακής τεχνολογίας, με τον ανθρώπινο νου, προς όφελος της λειτουργίας και παραγωγικότητας της.
Η οργάνωση της εργασίας αποσαφηνίζεται και ο ρόλος του εργαζομένου επαναπροσδιορίζεται : δεν εκτελεί αυτά που η ΤΝ κάνει καλλίτερα.
Σε αυτό το καινούργιο πλαίσιο, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας για τον άνθρωπο, σε νέες ομάδες εργασίας, που εκμεταλλεύονται την βοήθεια των ψηφιακών εργαλείων (και με την απαραίτητη εκπαίδευση ).
Οι διαδικασίες επαναπροσδιορίζονται : είναι το περίφημο ‘’κάνω περισσότερα με λιγότερα’’ (doing more with less), μια τεράστια αλλαγή μεθόδου εργασίας, που εν μέσω της υγειονομικής κρίσης, εφαρμόσθηκε με επιτυχία, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία σε πολλές επιχειρήσεις.
Πέρα αυτών που αναφέρθηκαν, η ψηφιακή τεχνολογία θα έχει επιπτώσεις και σε άλλους τομείς της καθημερινότητας των εργαζόμενων.
Είναι πολύ πιθανόν, ότι η τηλεργασία θα επηρεάσει την λειτουργία πολλών καταστημάτων, γιατί οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι διαθέσιμοι σε διαφορετικές ώρες από τις συνηθισμένες ( πχ καταστήματα διατροφής ).
Όπως επίσης και η χρησιμότητα των βρεφονηπιακών σταθμών, μπορεί να είναι διαφορετική, αφού η εργασία γίνεται από το σπίτι και οι γονείς μπορούν μόνοι τους, να προσέχουν πολλές ώρες τα μικρά παιδιά τους.
Εφόσον η ευελιξία της εργασίας αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα, για την μετάλλαξη της οικονομίας, στην προσπάθεια να ξεπεράσει τις αντικειμενικές δυσκολίες που προκάλεσε η πανδημία, όλοι μαζί ( κυβερνήσεις, επιχειρηματίες, εργαζόμενοι ), πρέπει να συνεργαστούν και να βρουν ένα κοινό τόπο, ώστε να νομοθετηθεί το πλαίσιο που θα εξασφαλίζει τα συμφέροντα ( αλλά και θα καθορίζει τις υποχρεώσεις ), των εργοδοτών και των εργαζομένων.
